Akvaryumlarımızda Misafir Ettiğimiz Bitki Düşmanı 10 Balık Türü

Doğru seçilmiş bitki, balık ve diğer canlıların yer aldığı bir tank güzel bir şeydir: kendi başına minyatür bir ekosisteme sahip olursunuz. Ancak, göz kamaştıran, sizi mutlu eden bu ekosistem içinde yer alan uyumsuz türler sebebi ile can sıkıcı bir hale gelebilir. Her balığın bitki dostu olmadığını bilmeniz gerekli. Ekosisteminiz için doğru canlıları bulmak için biraz araştırma yapmalısınız.

Öncelikle kurduğunuz ekosistem doğadan kopmuş oldukça ufak bir sistem. Sağlıklı ve sürdürülebilir olması için içindeki canlıların birbiri ile uyumlu olması önemli. Balığınızın doğasında bulunmayan bir bitki stres kaynağı olabilir. Balık sağlığını etkileyebilir ya da balığınız özenle seçip büyüttüğünüz bitkileri beslenme tercihleri sebebi ile yiyebilir. Yeterli ya da doğru beslenmeyen canlılar bu ihtiyaçlarını bulundukları çevreden karşılamaya çalışacaktır. 

Şimdi akvaryumlarımızda sıkça yer verdiğimiz ama bitkiler ile iyi geçinemeyen bazı balık türlerine bir göz atalım. 

Akvaryum kurulumunuz bu balık türü için ne kadar büyük ve bakımlı olursa olsun, bitkileri bu canlılar ile aynı akvaryuma koymak her zaman iyi bir fikir olmayabilir. Japon balığı sadece otobur (Otçul) değildir, ancak obur birer omnivorlardır (Hem otçul hem Etçil beslenen canlılar). Yeterince yemediklerinde yani doymadıklarındaki genellikle akvaryumda kirlenmeye sebep olduğu düşüncesi ile yetersiz beslenen bu balıkların menüsünde mutlaka bitkileriniz yer alacaktır.

Belirli bir bitkinin tadından hoşlanmasalar bile, açlıklarını bastırmak için etraftaki her bitkinin tadına bakacaklardır. Anubias ve Echinodorus türleri bu canlılar için akvaryumda bakılabilecek uygun türler arasında yer alır. Anubias türleri epifitik (Toprakta kök yapmayan, odun, kaya gibi başka yüzeylere kökleri ile tutunarak yaşamına devam eden bitki) olduklarından akvaryum içinde Japon balıkları tarafından topraktan çıkarılarak zarar verilme olasılığı düşüktür. 

Ayrıca, Anubias türlerinde bazı bitkilerin savunma mekanizması olarak ürettiği kalsiyum oksalat kristalleri olan rafidlerle (Bitki hücrelerinde iğne biçiminde biriken kalsiyum oksalat kristalleri) bağlanmış sert yapraklar vardır. İğneye benzer kristaller, kemirmek isteyen ve her şeyden habersiz hayvanın ağzını, boğazını rahatsız eder. 

Japon balığı ile Anubias ve Echinodorus türlerinin bir arada tutulduğuna dair birçok başarı öyküsüne karşın, Japon balıklarının Anubias bitkilerini hiçbir neden olmaksızın parçaladığı başka bir durumlarda gözlenmiştir. Sonuçlar değişiklik gösterdiğinden, dikkatli olmakta, bitkileri ve balıklarınızın davranışlarını gözlemlemekte fayda var.

Bitkiler için tehlikeli olan tüm Mbunaları (Malawi Gölü'nden haplochromine cikletleri) tek tek listelemeye çalışsak, bu yazının adını " Akvaryumlarımızda Misafir Ettiğimiz Bitki Düşmanı 1000 Balık Türü" olarak değiştirmemiz gerekirdi. Mbuna doymak bilmez otobur canlılardır (Otçul); kendi sularında, çoğunlukla kayalık göl yatağına bağlı alg formlarını yerler, ancak gördükleri her bitkiyi de yerler. Hatta tatlarını beğenmeseler de denerler. 

Bazı hobiciler, Mbuna tanklarında Anubias ve Echinodorus türleri ile başarılı olduklarını söylüyorlar, ancak çoğu zaman balıklar bu bitkileri bile kemiriyor. Özellikle de yumuşak olması sebebi ile yeni çıkan yaprak filizlerini. 

Ayrıca Java fernler (Microsorum pteropus), Bolbitis ve Saz (Vallisneria) ile ara sıra değişen derecelerde başarı öyküleri vardır. İlk ikisi sert yapraklı eğrelti otlarıdır, ancak sonuncusu kesinlikle yenilebilir yumuşaklıktadır. 

Güney Amerika Oscarı, hobide inanılmaz derecede popüler bir çiklettir. Carnivor (Etçil) beslenmesi onu bitkilerle birlikte tutma umutlarına yol açar. Ancak bu balığın büyük bir kusuru vardır. Kendisini bir iç mimar olarak görür. Akvaryum içindeki dekorlardan herhangi biri bir Oscar tarafından taşınabilecek kadar küçükse, Oscar er ya da geç titizlikle yerleştirdiğiniz dekor ürünleri kendi istediği tank düzenine göre yerleştireceği oldukça kesindir. Tabi ki bitkileriniz de bu iç mimar tarafından kazılarak kumdan çıkarılacak, yırtılacak veya başka bir şekilde parçalanacaktır.

Anubias bitkileri bile Oscar karşısında güvenli değildir. Bazen bu olumsuz durum hemen yaşanmaz ve bitkiyi birkaç ay orada tutabilirsiniz, ancak Oscar'ların karakterlerinin değişken oldukları da bilinir. Bir bitkiyi üç ay görmezden geldikten sonra, bir Oscar bu bitkiden bıktığına karar verebilir. 

Başka bir büyük Güney Amerika ciklet türüdür. Ancak Oscar'dan farklı olarak, çoğunlukla bitkisel maddelerden oluşan diyeti nedeniyle bitkili tanklarda zorluklara neden olur. Daha popüler olan Discuslara çok benzeyen birçok ilginç davranış sergilerler. Aslında, Uaru ciklet, Discusların esaret altında üretilip fiyatları nispeten düşmeden önce "Fakir Discusu” olarak biliniyordu. 

Maalesef Uaru cikletler için en iyi seçim yapay bitkilerdir.

Leporinus cinsi söz konusu olduğunda, ülkemizde genellikle Leporinus affinis ve Leporinus fasciatus türleri görülmektedir. Hobide bu balık ile ilgili maalesef çok sayıda yanlış bilgi bulunmaktadır. En sık ifade edilen yanlış ise Leporinus fasciatus’un 15-20cm boyunda olacağıdır. Aslında yaklaşık yarım metre yani 50cm uzunluğa ulaşırlar.

Bitkilerle uyumlu olduklarına dair söylentiler de belirsiz. Leporinus omnivordur (Hem etçil hem de otçul beslenen) ve özellikle genç balıklar bitki ağırlıklı beslenmeyi tercih ettikleri bilinmektedir.

Bu nedenle bitkili akvaryumlarda bakılmaları çok sağlıklı değildir.

Daha küçük omnivor (Hem etçil hem de otçul beslenen) ve etobur (etçil) vatoz/plecolardan bazıları bitki seçimine dikkat edilerek bitkili tanklarda tutulabilirken, genel olarak vatoz/pleco türleri özellikle küçük akvaryumlar ve bitkili tasarımlar için çok uyumlu değillerdir. Bir omnivor (Hem etçil hem de otçul beslenen) olarak, bu balık yumuşak bitkileri kemirecek ve daha güçlü bitkileri ise ağzıyla yıpratarak zarar verecektir. Ayrıca, vatoz/pleco türleri yaklaşık 45 ila 50 cm uzunluğunda endişe verici derecede büyük bir boyuta ulaşabilmektedir. Tabi ki mini olarak adlandırılan türler hariç. Ki onlar dahi 15–20 cm boyutlara ulaşabilir.

Gündüzleri genellikle aktif olmaktan kaçınan bu türler, geceleri dolaşan ve yol boyunca tüm dekoru buldozer edasında ezip geçen bir gece balığıdır. Vatoz/Plecos, nesnelerin/dekorların altını kazarak saklanacak yerler yaratmayı seven balıklardır. Erkek Vatoz/Plecos sıklıkla dişilere işaret verir ve kuyruklarını tamamen uzatılmış olarak sallayarak kur yapar. Bunu yapan 8-10 cm bir vatoz/pleco zararsız gibi görünse de kuyruğu ile bitkiye zarar verebilir. Yerinden çıkmasına sebep olabilir. Kaldı ki ortalama 20-25 cm uzunluğundaki bir vatoz/pleco'nun kuyruk sallanması, alt kum tabakasını hareket ettirecek düzeyde bir su akımı yaratır ve etrafında yer alan tüm bitkilerin zarar görmesine sebep olur.

Bazı hobiciler, vatoz/pleco tanklarında Anubias, Bucephalandra, Java Fernler (Microsorum pteropus), Bolbitis türleri (Zemin alt tabakaya dikilmeden kök ya da kayaya tutundurulabilmeleri sebebi) ile Saz (Vallisneria) ve Cryptocoryne (Özellikle büyük türleri) (Bu iki türde güçlü kök hapısına sahip bitkilerdir. Dikildikten bir ay kadar sonra alt kum tabakasına sağlam tutunan kök yapıları vardır) ile başarılı olduklarını söylüyorlar. 

Ancak bu balıklar tercih edilen türlerine (Boyut farklılıkları sebebi ile) göre bu bitkileri bile kemiriyor ya da boyutları sebebi ile hareketleri sonucunda zarar verebiliyorlar. 

Genellikle Tetra türlerinin bitkilere zarar vermediği bilinir. Ama maalesef çeşitli Silver Dolar türleri, bitki yiyen akvaryum balıklarının bir listesinin klasik adaylarındandır. Vahşi doğada yani balığın habitatında beslenme menüleri genellikle meyve, kuruyemiş ve karşılaştıkları çeşitli sebzelerden oluşur. 

Bitkili tankınıza Silver Dolar eklerseniz, ekosisteminizde yer alan her bitki diyetinin bir parçası olacaktır.

Tetra türlerinin büyük çoğunluğu bitkili akvaryum için mükemmeldir. Yaşamak için bitki çalılıklarına girip çıkmayı severler, gruplar halinde yüzme alışkanlıkları akvaryumda çok fazla hareket yaratır. Beslenme menülerinin büyük kısmını küçük böcekler ve mikro kurtlar, balık yavruları ve diğer küçük, etli şeylerden oluşur. Ancak bu yalnızca çoğu tetra için geçerlidir. Bazıları bitkilere dayalı bir beslenmeye çok daha meyillidir ve bunlardan Buenos Aires Tetra bitkilere karşı açık ara en düşman türdür.

Bu iki türü birlikte ele alıyorum çünkü balıkçılık açısından bakıldığında, pratikte hemen hemen aynılar. Argus (Scats) ve Mono sırasıyla etçil karasu Discusuna ve Melek balığına biraz benzer, ancak bunlar, bitkileri içeren kesinlikle omnivor (Hem etçil hem de otçul beslenen) bir beslenme menüsüne sahip acı su diye tabir ettiğimiz tuzlu su ve tatlı su yataklarının birleştiği bölgelerde yaşayan balıklardır.

Akvaryum hobisinde çok az bitki türü gerçekten acı suyu tolere (Tuz oranı yüksek) edebilir. Tamamen suda yaşayan bir euryhaline bitkisi (hem tatlı hem de tuzlu suya uyum sağlayabilen) diye bir şey yoktur.

Monolar olgunlaştıkça giderek artan tuzlu koşullara ihtiyaç duyar. Bu nedenle bu balıklar için uzun vadeli, sağlıklı bir kurulumun sürdürülmesi oldukça zor olacaktır. 

Bununla birlikte, bu iki tür ile olabilecek sadece acı sularda yaşayabilen mangrov fideleri ve bataklık otları olabilir. Özellikle büyük, iyi aydınlatılmış bir kurulumunuz varsa ancak böyle bir kurulum için gereken ölçek, bir hobi akvaryumundan ziyade halka açık bir dev bir akvaryuma bırakılmalıdır. 

Kısaca konuyu toparlamak gerekir ise, araştırmanızı iyi yapmalısınız.

Burada bahsettiğimiz 10 balık, bilinen, akla gelen bitki düşmanı canlılar olsa da dikkate alınması gereken bunlardan çok daha fazlası var elbette ki. Bu balıklar aklımıza ilk gelenler ve en çok soru yönetilenler.

Balıkları akvaryumunuza eklemeden önce daima dikkatli bir şekilde araştırın. Bitkileriniz ve/veya diğer canlılarınız (Karides/Kerevit/Salyangoz vb..) için tehdit oluşturup oluşturmayacaklarına bakın.

Hatta tavsiyemiz akvaryumu kurulum aşamasından önce nasıl bir ekosistem kuracağınıza en baştan karar verilmeli. Birbiri ile uyumlu canlılara en başından seçilerek akvaryum ekipmanları da bu doğrultuda seçilmelidir.

Herkese keyifli hobiler dileriz.